O momento no que nos atopamos é froito da terceira ondada de reformas estatutarias, cas iniciativas vasca se catalanas das reformas dos seus estatutos, nas que o dereito á autonomía convértese nun equivalente ao dereito á liberdade, e na que por primeira vez na historia constitucional os dous grandes partidos non parten do consenso, senón dunha iniciativa nacionalista que reivindica ante todo a identidade do territorio ao que representa, inclúen declaracións de dereitos e introducen algunhas normas que impoñen ao Estado obrigas en canto á financiación da comunidade e ó investimento que ha de realizar na mesma. Este sistema sumamente restrictivo, sumado ó incremento dos sentimentos nacionalistas e particularistas en todo o Estado, fan de este unha institución débil escasamente eficaz e cunha democracia sumamente opaca que despista ao cidadán.
O futuro do mesmo atópase ou ben nunha política inmobilista ou que inclúa normas de regulamento dos procedementos de reforma dos estatutos nas Constitución Española, ou substituír a actual división territorial por unha federalista.